euskera - español -  françaisenglish

Setiatuko Hiria

Lehen Errepublika 1873ko otsailean ezarri zen, Amadeok Savoiakoak tronua utzi zuenean. Gatazkak bata bestearen atzetik, garai nahasiak ziren. Karlistaldiari Cartagenako altxamendua gehitu zitzaion.

1873ko abuztutik, karlistek itsasadarraren ertzetik, Zorrotzatik Portugaletera, itsasontziei eraso zieten. Bilboko Armagintza eta Defentsa Batzordeak irina, babarrunak, arroza, patatak eta ardoa erostea adostu zuen balizko karlisten setio batean pentsatuz.

Gotortutako lerroa ere sendotzen hasi zen, San Nikolas eta San Anton elizak artilleria parke gisa ahalbidetuz. Mapek erakusten dute hiribilduaren defentsak bateria, ate, trintxera, barrikadak eta itxierak konbinatzen zirela, hiri-eremua babestuz.

Eskuineko ertzean, Morroko gotorlekua eraikitzen da, Miraflores pasealekuan, abuztuaren 10ean inauguratua. Herriaren hegoaldean dagoen muino garai batean kokatua, bere suteek lur eremu handi bat erretzen dute. Mallonako hilerria, Larrínaga espetxea, San Agustin eta Kontzezio komentua ere gotortuta daude. Abenduan foru guardiak Begoñako eliza okupatzen du.

Abandotik igarotzen den linea Miravillatik La Concepción, Cantalojas eta Arbol gordoko komentutik barrena San Bizente elizaraino luzatzen da, batailoi bat hartzeko gai dena, Brigadierako bateria bere hilerrian duela.

Bilboko Setioa 1873ko abenduaren 29an hasi zen, karlistek itsasadarra ibaien trafikoari kateekin itxi ziotenean itsasadarreko puntu ezberdinetan. 17.000 pertsona inguru geratu ziren Bilbon, herritarren ia %30ak herria abandonatu ostean.

1874ko urtarrilaren 22an Portugaleteko kapitulazioa eta Desertuko destakamenduak sinatu ziren, 1.300 gizon inguruko goarnizioa entregatuz.Bizkaiko probintzia osoan Bilbo bakarrik geratzen da karlistek konkistatu gabe. Gobernuko 3.750 bat soldaduz osatutako goarnizio batek defendatu zuen, eta haiekin batailoi Laguntzaileak edo Milizia Nazionalak batailoiak, emigranteak, kontragerrillak, suhiltzaileak eta zapaltzaile zibilak, guztira 1.650 boluntario ziren gutxi gorabehera. Guztira 5.500 gizon.

Etaparik kritikoena otsailaren 21ean, larunbatean, hasiko da, 70 egun iraun zuen Bilboko bonbardaketarekin. Artilleria karlistak morteroak eta kanoiak erabiltzen zituen. 6.785 proyectil zenbatu ziren, 280 tona burdina eta 40 tona bolbora behar zituztenak. Bonbek metxak zituzten, eta ez zen arraroa lurrean lurreratzen zirenean kalera ateratzea. Airean eztanda egiten bazuten, metrallaz bustitzen zituzten jendea eta eraikinak.

Pertsona bakoitzaren izen-abizenak dituen zerrenda batean ageri diren leherketen ondorioz hildakoen kopurua 31 da, horietatik 21 zibilak. Horietatik 10 militarrak ziren, eta 4 Laguntzaile Boluntarioak. Karlistek ere edonor, militar zein zibila, eskura zegoenean jaurtitzen zituzten balak, nahiz eta itsasadarrean lorategia lantzen edo arropa garbitzen aritu. Hala, beste 21 soldadu eta 23 zibil hil ziren tiroen ondorioz. 70 bonbardaketa egun hauetan, guztira 75 pertsona hil ziren.

Martxoaren 23tik aurrera janari falta nabaritzen hasten da. Ogiaren errazionamendua pertsona bakoitzeko kilo erdian ezartzen da. Apirilaren 10ean, gari irina urria da, eta ogiak babarrun irina dauka jada %40. Apirilaren 18an arto irina baino ez da geratzen. Apirilaren 26tik ez dago ogirik. Munizioa ere eskasa da, batez ere fusilen kartutxoak. Remington fusilek minutuko 8 tiro egin ditzakete, eta munizioa agortzen bada ez dago amore ematea beste aukerarik.

Egoera kritikoa da. Itxaropen guztiak Somorrostrotik eta Galdamestik karlistei aurre egiten dien Concha jeneralaren agindupean dagoen Sorospen Armadan jartzen dira.

Setioa 1874ko maiatzaren 2an amaitzen da, 129 egun igaro ondoren. Udal korporazioak Concha jenerala jasotzen du La Casillan. Oinez egiten du sarrera garaile kaleratu berri den plazara arratsaldeko bostetan San Anton zubitik zehar, gobernuko tropen 20.000 soldaduen buruan. Zubi hori zen zaldiei igarotzea ahalbidetzen zuen bakarra.

San Frantzisko, Puente Viejo eta Erriberako ibilaldia Areatzan amaitzen da, bertan tropa desfilea Antzoki Zaharrearen aurrean egiten baita. San Nikolas elizaren ezkerraldean kokatutako Jauregian egon zen Concha jenerala, udal bulegoak lekuz aldatuta, Plaza Zaharreko Udaletxe Etxeak ia hondatuta geratu ostean.

Hurrengo egunean, Serrano jenerala, Errepublikako Exekutiboko presidentea, Bilbora helduko da.

Setioari buruzko idatzi eta oroitzapen ugari daude:

  • "Diario del bloqueo de Bilbao hasta el levantamiento del Sitio", eskuizkribu anonimoa LAU HAIZEETARA (iturriak)
  • "Bilbao ante el bloqueo y bombardeo de 1873-74", guardiako kidegoan idatzitako egunkaria Mariano de Echeverríak, 2. konpainiako laguntzailea (Memoria Digital Vasca)
  • "Apuntes de campaña" carlisten ofizial batek eskuz idatzitako (iturriak)
  • "Diario de la defensa de Bilbao", Luis Romero y Sainz Ingeniarien Kidegoko komandantearen eskuizkribua. (AHFB, AQ-001696)
  • "Bombardeo de Bilbao" (AHFB. AJ-01454) (iturriak)